الگوی سر و شانه به انگلیسی Head & Shoulders یک الگوی برگشتی که در انتهای روند (صعودی و نزولی) شکل می گیرد. الگو متشکل از سه قله است. قله وسط که بزرگتر از دو قله دیگر در حکم ” سر ” است. دو قله در طرفین که تقریباً هم ارتفاع اند، ” شانه ” محسوب می شوند. از اتصال دره ها یک خط حمایت شکل می گیرد، که به ” خط گردن ” شهرت دارد. تصوير زیر شكل كلی الگوی سر و شانه را نمایش می دهد.
الگو سر و شانه برگشتی، الگویی متشکل از شانه چپ، شـانه راست و خط گردن است. مشخصه های دیگری که در این الگو ایفای نقش می کنند، عبارتند از حجـم معاملات، شکست سطوح، هدف قیمت و خط حمایت (که احتمالاً قبلا خط مقاومت بوده است). در اینجا سعی ی داریم تا به تک تک این اجزا و ارایه مثالی برای درک بهتر الگو، بپردازیم.
اما اینها همه شواهد نیستند . قیمت از سقف (سر) نزول شدیدی داشته و بیانگر ضعف شدید تقاضا است. آیا بازار در هنگام قرار گرفتن در موج افزایشی با مشکل روبرو نخواهد شد؟ پاسخ مثبت است. احتمال زیادی وجود دارد که به دلیل پایین آمدن سطح شیب روند بازار در عبور از سقف قبلی ( شانه چپ) ناموفق شود. معامله گران با تجربه قادربه حدس تشکیل سقف پایین تری را در شانه جدید (چپ) حدس بزنند. اگر هر کدام از موج های کاهشی یا افزایشی که از سقف (شانه چپ) آغاز شده اند، طی یک دوره کوتاه مدت به وجود آیند، ممکنه تشکیل الگو سر و شانه از چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
الگو سر و شانه سقف به معامله گران پایان روند افزایشی را اعلام می کند. و الگوی سر و شانه کف توقف روند کاهشی را نشان می دهد. با این حال همیشه این آرایش به تغییر روند منجر نمی شود. به یک روند افزایشی فکر کنید . می دانیم زمانی فرا می رسد که تقاضاکنندگان از نفس می افتند و با کند شدن آهنگ خرید، طی یک دوره زمانی با ایجاد تعادل بین نیروهای عرضه و تقاضا روند افزایشی متوقف و به جای آن حرکت رو به جلو (بدون روند) شکل می گیرد. اینجاست که اگر بازار تغییر عقیده دهد، الگو تایید و به سوی هدف پیش خواهد رفت.
قیمت درون روند صعودی در حال حرکت و قله ای بالاتر از قلـه ى قبـل بـه وجود می آورد. در اینجا کماکان نظریه صعودی بودن روند پا بر جا می باشد. پس از شکسته شدن خط روند احتمال پایان روند صعودی قوت می گیرد. قیمت پس از تشکیل دره، مجددا برای صعود تلاش می کند. اما این بار قله ای که به وجود می آید، برابر یا پایین تر از قله ی قبل است. اگر قیمت دوباره به پایین برگشت و خط حمایتی اتصالی دو دره ی قبـل (خط گردن) ترسیم شده را بشکند، عملاً انتظار صعود از بین می رود. و از آن جایی که قیمت سـه بـار تـلاش ناموفق برای صعود دارد، معامله گران زیادی دست به فروش میزنند. آنگاه ریزش قیمت و شکل گیری روند نزولی آغاز و روند تغییر می یابد.
اجزا الگو سر و شانه
روند قبلی: برای این که یک الگو را الگوی برگشتی بدانیم، حتما باید روند مشخصی از قبل در بازار وجود داشته باشد. در غیر این صورت، الگوی سر و شانه برگشتی یا هر الگوی برگشتی دیگر مفهومی دربر ندارد.
شانه چپ: قله اولی که در انتهای روند صعودی شکل می گیرد، شانه چپ محسوب می شود. بعد از آن قیمت به هدف تکمیل شانه با کاهش همراه می شود دره ی تشکیلی، به داخل خط روند صعودی که از قبل ترسیم کرده ایم نفوذ نمی کند.
سر: در ادامه قیمت موفق به تشکیل سقف جدیدی بالاتر از قله قبلی می شود، که سر را شکل می دهد. انتهای دره اول و دوم دو نقطه ای که خط گردن را شکل می دهد. دره دوم به احتمال زیاد به داخل خط روند صعودی نفوذ و آن را خدشه دار می کند.
شانه راست: قیمت یک بار دیگر با افزایش همراه و سقفی تقریباً هم تراز با سقف اول را تشکیل، که شانه راست می نامند. ریزشی که در ادامه این سقف می آید خط گردن را می شکند.
خط گردن: خط گردن از اتصال دو دره اول شکل می گیرد. دره اول، انتهای شانه چپ و دره دوم انتهای سر و شروع شانه راست است. خط گردن با توجه به محل دو دره اول صعودی، نزولی و یا افقی می باشد. شیب خط گردن نشانه قدرت بازار پیش رو است. خط گردن نزولی نسبت به خط گردن صعودی، نشان از فشار فروش بیشتر و ریزش سریع تر قیمـت بعـد از شکستن خط گردن دارد. گاهی اوقات در رسم خط گردن می توان از بیش از دو کف استفاده نمود.
حجم: حجم معاملات در حین شکل گیری الگـو نقش مهمی دارد. در بررسی حـجـم قادرید در صورت وجود از حجـم معاملات واقعی استفاده کرد. حجـم معاملات در حین بالا رفتن قیمت به منظور تشکیل شانه چپ معمولا بیشتر از زمانی است، که برای تشکیل سر صعود می کند. کاهش حجم معاملات در حین تشکیل سقف دوم (سر) نسـبت بـه زمـان تشکیل شانه چپ، به عنوان اولین اخطار در نظر گرفته می شود. همچنین اخطـار دوم، افـزایش حجـم در حین ریزش قیمت از سر ( Head ) و آخرین اخطار افزایش چشمگیر حجـم معاملات در حین ریزش قیمت از قله سوم (شانه راست) و در حین شکستن خط گردن می باشد.
شکست خط گردن: شکستگی خط گردن با حجم معاملات بالا، الگو را کامل می کند. تا قبل از آن، روند صعودی همچنان به قوت خود باقی است.
تبدیل حمایت به مقاومت: زمانی که خط گردن (حمایت) شکسته می شود، احتمالاً به خط مقاومت تبدیل می شود. قیمت معمولاً و نه همیشه، یک بار دیگر به سمت خط گردن بازگشته و آن را آزمایش می کند. خط گردن در حکم مقاومت عمل و این آزمایش، شانس مجـددی بـرای فـروش دارایی قلمداد شود.
هدف قیمت: هدف قیمت بعد از شکستن خط گردن، ارتفاع میان خط گردن و سقف دوم (سـر) اسـت. این ارتفاع را به نقطه شکست خط گردن در سمت دیگر اضافه کنید تا هـدف اول قیمت را تخمین بزنید. برای تخمین صحیح قیمت از نشانه های دیگری چون سطوح حمایت قبلی بازار، درصدهای اصلاحی فیبوناچی و یا میانگین متحرک بلندمدت، کمک بگیرید.
نمونه واقعی از الگو سر و شانه
نمودار بیتکوین اولین ریزش تاریخی آن که الگوی سر و شانه زیبایی شکل داد. تا اینجا تحلیل گر به شواهد زیر دست پیدا کرده است:
- توقف روند افزایشی به دلیل شکست سقف (شانه چپ)
- حمایت در کف قبلی (ابتدای شانه راست)
- تشکیل موج افزایشی جدید در کوتاه مدت و باقی ماندن در فضای بدون روند میان مدت
- کفی که در قیمت 51264 دلار تشکیل شده، انتهای شانه چپ و ابتدای سر است.
- حجم معاملات در حین صعود قیمت تا 63734 دلار در فرآیند تشکیل سر، همچنان بالا ولی به اندازه حجم در شانه چپ نبود. معاملات در زمان تشکیل شانه راست نیز به شدت کاهش یافته است.
- حجم معاملات تا قبل از شکسته شدن خط گردن، رو به کاهش بود. و شیب خط گردن نزولی و نشانه فشار عرضه بود.
- ریزش قیمت از 63 هزار دلار دره دوم را تشکیل داد.
- در حین ریزش قیمت از سقف شانه راست و شکسته شدن خط گردن، حجم معاملات به شدت افزایش یافت.
- بعد از ریزش اولیه، قیمت سهم دوباره به سمت خط گردن بازگشت تا آن را بیازماید.
- فاصله خط گردن تا سر 20 هزار دلار است. بنابراین بعد از شکسته شـدن خط گردن اولین هـدف قیمت 32 هزار دلار بود.
الگوی سر و شانه برگشتی از رایج ترین الگوهای برگشتی است. معمولاً شکل گیری ایـن الگو بعد از روند، عموماً به تغییر روند محسوس و بلندمدت در قیمت می انجامد. اگر سقف دو شانه هم تـراز باشد، الگو زیباتر است. ولی اختلاف منطقی میان سقف دو شانه ، خللی در الگو وارد نمی سازد
تشکیل دو شانه ممکنه زمان یکسانی نبرد و دو شانه از نظر عرض متفاوت باشند. تشخیص صحیح خط گردن و تاییدات حجم جزو اساسی ترین عوامل در تأیید الگو می باشند. شکست خط گردن نشان از افزایش اشتیاق برای فروش، افزایش عرضه و تشکیل کف های جدید دارد. آزمایش دوباره ی خط گردن، همیشه اتفاق نمی افتد.
تخمين هـدف اول قیمت بعد از شکست خط گردن، می تواند مفید باشد. در حین شکل گیری الگو، احتمالاً قادرید از نشانگرهای دیگر نیز برای تأیید یا رد الگو بهره بگیرد. ممکنه نشانگرهای تکنیکال دیگر الگو را نقـض نماید. این که جنبه های متفاوت تحلیل تکنیکال چگونه اولویت بندی می شوند، نشان دهنده مهارت و هنر شماست.